Το γλωσσικό ζήτημα κι η εκπαιδευτική μας αναγέννησις

Του Φώτη Φωτιάδη

Να μη νομίσει κανείς πως κατηγορώ τον κοσμοπολιτσμό. Καθόλου. Βλέπω μονάχα πως κάθε έθνος τον εννοεί διαφορετικά και θα επιθυμούσα και το έθνος μας να τον νιώσει πιο σωστά. Δε μου φαίνεται πως το να προσπαθεί κανείς να παίρνει , ας είναι και τα καλά και μεγάλα των ξένων , είναι κοσμοπολιτισμός καλός.

Εδώ δα είν’ ο κόμπος. Για ένα έθνος που έχει ιστορία και παράδοση , φιλότιμο κι αξιοπρέπεια , ο κοσμοπολιτισμός θα ‘ναι ένα είδος ανταλλαγή. Αν δεν έχει ένα έθνος κάτι να παρουσιάσει σ’ αυτήν την ανταλλαγή , αρπάζει τα ξένα αλλά δολώνεται , ρουφιέται , εξοντώνεται. Αν έχει κάτι , πρέπει να ‘χει και το φιλότιμο και τη θέληση να τα παρουσιάσει αυτά τα δικά του μ’ αξιοπρέπεια . Τα ιδιαίτερά του αυτά είναι ο νους κι η καρδιά του λαού του, την ποίηση του, ρα έθιμά του. Αυτά πρέπει να τα τιμήσει και να τα καλλιεργήσει , για να παρουσιαστεί σαν έθνος που αξίζει τα’ όνομα του στην κοσμοπολιτική αυτή ανταλλαγή!

Και λοιπόν κι εμείς μ’ αυτά τα δικά μας πρέπει να μορφώνουμε τα παιδιά μας από μικρά . Έτσι θα καλλιεργήσομε το εθνικό μας Εγώ, και τότε μπορούμε να παρουσιαστούμε μ’ αξιοπρέπεια στον Παγκόσμιο Ανθρωπισμό[..]

όταν το εκπαιδευτικό σύστημα πιάση τη θέση του τη σωστή στον κοινωνικό οργανισμό , τότε θ’ αρχίσει κι η ενέργειά του όλη κι ολάκερη. Δε θα περιορίζεται πια τότες μόνο στα συντηρητικά έργα, να παίρνει και να περνά στη νέα γενεά όσα οι περασμένες με πείρα και μελέτη απόχτησαν, να ταιριάζει τη νέα γενεά με τους κοινωνικούς τύπους ως εκεί που τους εφερ’ η εξέλιξη η κοινωνική , αλλά τότε θα καταπιααστεί η εκπαιδευτική και μορφωτική ενέργεια κι άλλα έργα προοδευτικά. Θα προσπαθεί να μας οδηγεί σε τύπους ανώτερους , σε τύπυς που θα ζητούν να φέρνουν την ευτηχία του κοινωνικού οργανισμού ολάκερου.

Και τα ιδανικά αυτά ούτ’ άσχετα ούτ’ απόλυτα είναι ούτ’ άπιαστε.

Δεν προσπαθούμε όλοι μας μέρα νύχτα το καλό για μας , το καλύτερο για τα παιδιά μας;;; να από πού θα ξεκινήσουμε θετικά και σχετικά. Να η οργανική οορμή. Δεν ξέρουμε να τη οργανίσομε για την ωφέλεια του οργανισμού. Δε μελετήσαμε , δε μάθαμε , δεν προσπαθήσαμε για το σωστό. Ωστόσο ολοένα φωνάζουμε «δια την έκλυσιν των ηθών , δια την εκλυσιν της ιερας λειτουργίας της Θέμιδος , δι την έκλυσιν του θρησκευτικού συναισθήματος».

Μα όταν συλλογιστούμε πως τα κοινωνικά φαινόμενα είναι σ’ ακατάπαυτ’ αλλαγή , όταν νιώσομε πως αυτό θα πει ότι το υλικό τα’ οργανικό ζυμώνεται και πλάθετ’ ευκκολότερ’ από κάθε άλλο , τότες θα καταλάβομε πως δε θα ‘ταν κι αδύνατο να κατορθώσουμε με τη σωστή μόρφωση και με καιρό να παρουσιάσουμε καλύτερες ψυχές μέσα σ΄ ωραιότερα σώματα![…]

Πρέπει ο νέος να μάθει να τιμά το Εγώ του το τωρινό! Καλό είναι να ‘χει κανείς μεγάλους προγόνους καλύτερο είναι να προσπαθεί να τους ξεπεράσει. Πρέπει λοιπόν ο νέος ν’ αρχίσει να τιμά εκείνο που θα είναι κι εκείνο που έχει , τη γλώσσα του δηλαδή , το νου του , τη ψυχή του , την καρδία του , τα ήθη του, τα έθιμα του, το εγώ του, το εθνικό , το τωρινό. Αυτά πρέπει ν’ αγαπά , να καλλιεργεί , αυτά τα τωρινά να τιμήσει και να δοξάσει. Έτσι κι όχι με μαϊμουδιές θα τιμήσει και τα περασμένα και τους περασμένους.

Πρέπει ο νέος να νιώσει καλά πως αν ο νους μπορεί να μορφωθεί και με μια ξένη γλώσσα , όμως η ψυχή , η καρδιά δεν μπορεί ν’ αποχτήσει εθνική μόρφωση αλλιώς παρά με τη γλώσσα αυτή που μιλεί από μικρός κι αγράμματος!

Το Ανθρωπιστικό Ιδανικό

του Αλέξανδρου Δελμούζο

Όπως το κάθε άτομο χρειάζεται ένα σκοπό στη ζωή του για να πάρει νόημα η ζωή αυτή, για να συντονίζει όλες του τις προσπάθειες προς μια ενιαία κατεύθυνση και να το βοηθά εντείνοντας τις δυνάμεις του να γίνεται ολοένα καλύτερο , το ίδιο και ένας ολόκληρος λαός. Αλλιώς , άτομο και λαός αφήνονται στην τύχη και ζουν ζωή της στιγμής , χωρίς προοπτική και ελπίδα για πρόοδο πραγματική. Όπως όμως στο άτομο ο σκοπός της ζωής του είναι δυναμογόνος όταν πηγάζει από μέσα του , από τις δικές του ανάγκες και δυνατότητες , έτσι και για λαό . Κι αυτόν μπορεί να τον συγκινήσει και τον εμπνεύσει μονάχα ένα ιδανικό που ριζώνει στο δικό του χώμα και στη δική του φυσική ζωή. Ιδανικό δηλαδή που πηγάζει από την ιστορία του και τη ζωντανή του παράδοση, που ταιριάζει με την ψυχολογία του, με τον τόπο του και τις ανάγκες που δημιουργεί.

Τέτοιο ιδανικό βγαλμένο μέσα από το ελληνικό χώμα και την ιστορία του λαού του είναι ο ανθρωπισμός. Ανθρωπισμός θα ειπεί να πλάθομε ανθρώπους με γερό και ωραίο σώμα, με καθαρό στοχαστικό νου, με δυνατή θέληση και σεβασμό και αγάπη στους συνανθρώπους των. Ανοιχτομάτες που είναι σε θέση να κρίνουν οι ίδιοι υπεύθυνα όσα προβλήματα του παρουσιάζει η ατομική και ομαδική ζωή τους, χωρίς να παρασύρονται σαν άβουλη αγέλη από τον πρώτο δυνατό δημαγωγό της ημέρας. Ανθρώπους ικανούς να εξασφαλίζουν οι ίδιοι με την προσωπική τους εργασία τους υλικούς όρους της ζωής των , όσοι χρειάζονται για να κρατιέται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια , να καταφάσκουν ελεύθερα τις δεσμεύσεις που επιβάλλει η ομαλή συμβίωση με τους συνανθρώπους των και η προκοπή τους. Ικανούς να οργανώσουν τη ζωή της λαϊκής ολότητας όπου ανήκουν έτσι , που και τα άτομα και η ολότητα να προκόβουν και να καλυτερεύουν όλο και περισσότερο το επίπεδο της υλικής πνευματικής των ζωής. Για να την προκοπή της να μη ρίχνουν την ευθύνη σε άλλους ή και στην τύχη, παρά να νιώθουν τον εαυτό τους όχι μόνο συνυπεύθυνο με τους φυσικούς ηγέτες αλλά και ως τον κυρίως υπεύθυνο . να βάζουν γι’ αυτή κάθε δυνατή προσπάθεια δίνοντας οι ίδιοι την κατεύθυνση και υπερνικώντας εσωτερικές και εξωτερικές αντίθετες δυνάμεις , και να είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν για’ αυτήν όχι μόνο την ησυχία και τη βολή του παρά στην ανάγκη και τη ζωή τους την ίδια. Ανθρώπους δηλαδή που έχουν υψωθεί από το ζωικό στο ανθρώπινο επίπεδο που έχουν δουλέψει μέσα τους όσο γίνεται το ανθρώπινο βάθος και που πραγματικά ελεύθεροι στέκουν στη μοίρα τους

Ανθρωπισμός δε θα ειπεί ισοπέδωση των ατόμων σε μια πολιτεία .Ο κάθε πολίτης είχε βέβαια δικαίωμα να ζήσει και ν’ αναπτύξει ελεύθερα τον εαυτό του μέσα στα όρια που επιβάλλουν σε όλους οι δημεύσεις για την ομαλή ομαδική συμβίωση ενός λαού και την προκοπή του. Να τον αναπτύξει μάλιστα σύμφωνα με το φυσικό του , γιατί μόνο έτσι μπορεί και τον ψυχικό του κόσμο να δουλέψει βαθύτερα και στην πιο μεγάλη απόδοση να φτάσει. Από την άποψη δηλαδή του δικαιώματος για τη συντήρηση και την ελεύθερη ανάπτυξη της υλικής και πνευματικής των ζωής όλοι είναι ίσοι. Η ισότητα όμως αυτή δεν εξαφανίζει τις φυσικές διαφορές ανάμεσα στα άτομα , διαφορές και ως προς την ψυχοσύσταση και ως προς τις ικανότητες και τη δυναμικότητα του καθενός. Αναγκαία συνέπεια των διάφορων αυτών σε μια πολιτεία καλά οργανωμένη είναι ο καθένας να παίρνει μέσα σ’ αυτή τη θέση που του έχει ορίσει το φυσικό του και όχι η κοινωνική και οικονομική θέση του σπιτιού του, και στις ηγετικές θέσεις σε όλους τους κλάδους της δημόσιας ζωής ν’ ανεβαίνουν εκείνοι που πραγματικά αξίζουν γι’ αυτές . Συνέπεια δηλαδή είναι η σωστή ιεραρχία των προσωπικών αξιών, ιεραρχία που όχι μόνο θ’ αναγνωρίζει ο κάθε πολίτης , παρά θα βοηθά και στο στήσιμό της.

Όπως τα άτομα διαφέρουν μεταξύ τους , έτσι και οι λαοί. Τις διαφορές αυτές δεν τις αρνείται το ανθρωπιστικό ιδανικό, αρνείται όμως το χωρισμό τω λαών σε λαούς κυρίων και λαούς σκλάβων ή λαούς που πρέπει να εξοντωθούν. Γι’ αυτό όλοι οι λαοί έχουν την ανθρώπινη τους αξία , την αξία του ανθρώπου , και όλοι έχουν το δικαίωμα να ζήσουν ανθρώπινα και ν’ αναπτύξουν τον εαυτό τους ελεύθερα. Αλλά κι εδώ εννοούμε την ελευθερία μέσα στα όρια που ορίζουν όσες δεσμεύσεις επιβάλλει σε όλα ανεξαιρέτως τα κράτη αυτό το ίδιο ανθρωπιστικό ιδανικό . Η ελεύθερη μάλιστα ανάπτυξη τους πλουτίζει ποικιλότροπα και υψώνει τη ζωή γενικά της ανθρωπότητας και τον πολιτισμό της.